Diaspora konularında uzman ve A.A. Bakıkhanov Tarih Enstitüsü doktora öğrencisi Yahya Babanlı sorularımızı yanıtladı.

Küresel olarak, şu anda diaspora bir insani eğilim – ulusal bir yön olarak kabul edilebilir. Diaspora, modern zamanlarda etnik-ulusal yönelimli yeni neslin bir faaliyet türüdür. Diaspora, terminolojik açıdan sosyo-kültürel bir olgu olsa da, halihazırda ideolojik ve propaganda niteliğindedir. İnsani bir misyonu yerine getirir ve siyasi ve ekonomik konularda belirli bir yeri ve rolü vardır.- Azerbaycan diasporasının mevcut durumu tatmin edici mi?

– Azerbaycan örneğini ele alırsak, hem 70 yıllık Sovyet döneminde yurtdışında var olan toplumlarımızın hem de modern çağda diasporamızın daha çok ulusal kalkınma – yani bağımsızlık, egemenlik – yönünde çalıştığını göreceğiz. Azerbaycan diasporasının faaliyeti kendiliğinden tatmin edicidir. Ancak diasporayla çalışmak etkili değil. Görünüşe göre Karabağ’ı özgürleştirdikten sonra yeni bir aşama için bir strateji geliştiremedik – bu hassas ve stratejik alana Vatan Savaşı’nın arka planına karşı kavramsal olarak yaklaşamayız.

Azerbaycan diasporası “kazanma aşamasına” girmeli ve yeni hedefler belirlemelidir. Ne yazık ki, her zaman olduğu gibi, yeterince cevap verebilmek için karşı tarafın ne yapacağını görmek için erteliyoruz ve bekliyoruz. Bu temelde yanlıştır. Tarihimiz, doğrularımız ve potansiyelimiz bu konuda favori olmamızı, atak olmamızı ve dikte etmemizi sağlıyor.

Biliyorsunuz diaspora bir ailedir. Tek bir organizma gibi ele almak, milli bir vizyon sunmak, dikkat ve özen göstermek gerekiyor. Ayrımcılık ve kişisel çıkar, ulusal çıkarlara aykırı, tehlikeli ve kışkırtıcıdır. Azerbaycan diasporasının kutuplaşması yanlıştır. Bu aşağılama ve ayrımcılık eğilimi bizi düzensizliğe ve sabotajlara götürür. Aslında Vatan Savaşı’ndan sonra bu alanda ölçülü çalışmalar yapmak daha önemlidir.

– Bugün hala barış güçlerinin faaliyet gösterdiği Azerbaycan topraklarında servetimiz yağmalanıyor. Yabancı şirketler çalışmalarını sürdürüyor. Ancak bizi oraya almıyorlar. Bu gibi durumlarda diaspora hangi yönde hareket etmelidir?

– Sizin de belirttiğiniz gibi yaklaşık 30 yıldır Azerbaycan topraklarında yaşanan ilgili süreçlerin, uluslararası hukuka aykırı eylemlerin, işgal ve soygun olgularından kaynaklanan insanlığa karşı suçların dünya ve tek tek devletlere anlatılması çok önemlidir. Atılan her adım barış, istikrar ve güvenlik ruhunu tehdit etmekte ve yeni bir Kafkas evi mimarisinin yaratılmasına engel olmaktadır.

Azerbaycan diasporası açılışa gitmeli, yurtdışındaki Ermeni toplumunu Karabağ’a davet etmeli ve imkanlarıyla neler yaptıklarını dünyaya göstermelidir. Bu, bir düzeyde koordinasyon ve sağlıklı bir arzu gerektirir. Azerbaycan diasporası ile Ermeni diasporası ve diğer etnik gruplar arasında bir benzetme yapılmasına hiçbir zaman taraftar olmadım.

Ancak Fransa Senatosu’nda Azerbaycan aleyhindeki tasarıya 296 kişiden 295’i lehte, 1 kişi karşı çıkıyor, ayrıca Millet Meclisi’nde yapılan oylamaya katılan 256 milletvekilinin tamamının belge lehinde oy kullanması, insanları düşünmeye ve pratik adımlar atmaya sevk eder.

Tablo açıkça görülüyor: Şu anda Azerbaycan diasporasının koordinasyonunda ve birleşiminde bir sorun var.
Ermeni diasporası ile Azerbaycan diasporasının mevcut avangart hareketinin uzlaşmaz faaliyetinin nedeni, zekice de olsa haklı olarak kaygı uyandırıyor. Sonuç olarak, çalışma alanındaki devlet politikasının diaspora ile koordinasyonu ve uygunsuz birleşiminden kaynaklanmaktadır.

Ermeni diasporası, yerleşik program ve planlarla ulusal hedeflerini şimdiden gerçekleştiriyor. Yeni dünya düzeninin kozmopolit eğilimlerine ters düşmemekle birlikte, sorunları daha çok etnik odaklı meselelerden ziyade devlet olma ve insan hakları bağlamında sunmaktadır. En önemlisi, bunu başarabilirler. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı düzeyinde Ermeni diasporasının devletlerarası ilişkilere etkisi konuları dile getiriliyorsa ve gerçeklere dayalı bir argüman açıkça gösteriliyorsa, o zaman hala çok gerideyiz. Ermeni diasporası devlet ve hükümet başkanları, parlamenterler ve kongre üyeleri ile işbirliği yapmaktadır. Azerbaycan’a karşı dostane tavır sergileyen halkların diasporalarıyla da doğru dürüst ilişkiler sürdüremiyoruz.

İrade Celil